Κωνσταντίνος Νίγδελης

[sigplus] Κρίσιμο σφάλμα: Ο φάκελος εικόνων kappadokia/Zintzintere υποτίθεται πως είναι μια σχετική διαδρομή προς τον βασικό φάκελο εικόνων όπως έχει οριστεί στον πίνακα διαχείρισης.

Το χωριό

Επρόκειτο για ένα όμορφο και δροσερό χωριό με αρκετό πράσινο και τρεχούμενα νερά, ανάμεσα σε βουνά και χιονισμένες βουνοκορφές … αλλά και για μια κωμόπολη με ζωή.

Αναλυτικότερα:

• η κοινότητα του Ζιντζίντερε, σύμφωνα με τους τοπογράφους- γεωγράφους, βρίσκεται κτισμένη σε ύψος 1400 μ. έναντι των 1043 μ. της Καισάρειας και 1200 μ. περίπου της Μουταλάσκης.

Οριοθετώντας την μάλιστα θα λέγαμε πως:

- στα βόρεια συνορεύει με τα κτήματα των κοινοτήτων Στεφάνων και Μουταλάσκης.

- Β.Δ…. έχει τον όγκο του όρους Διδύμου.

- Ν.Δ…. έχει τον λόφο του Προφήτη Ηλία.

- Ν.Α… έχει τις περιοχές αϊ Αθανασίου, αϊ Χαραλάμπους, αϊ Ζαχαρία, το Μπέλεμε.

• το πρώτο πράγμα που βλέπει ο επισκέπτης του χώρου είναι πως η κοινότητα κτίστηκε πάνω σε μια «μακρουλή» ράχη, η οποία αρχίζει από τα βόρεια και καταλήγει νότια ή καλύτερα Ν.Α. Το ύψωμα «σβήνει» ομαλά στα δυτικά και καταλήγει σε ρεματιά στα ανατολικά…
• ακριβέστατα και επιπλέον με την προηγούμενη επισήμανση, «το χωριό είναι κτισμένο πάνω σε μια ράχη ανάμεσα σε δυο μεγάλα ρέματα: του Γενί άργη και του Ακτσά καγιά.
• αρχικά φιλοξενούσε τον μαχαλά της εκκλησίας της Μεταμορφώσεως, αλλά στο διάβα του χρόνου επεκτάθηκε παντού.  
• η κοινότητα διασχίζεται υπό ενός κεντρικού δρόμου… Δεξιά αριστερά υπάρχουν μια σειρά κατηφορικών δρόμων που οδηγούν στους μαχαλάδες, αλλά και άλλοι παράπλευροι που τους ενώνουν.
• στην κοινότητα μπορεί κανείς να εισέλθει από δυο κεντρικούς δημόσιους δρόμους.

 - αυτόν που την συνδέει με την Καισάρεια….

 - αυτόν που διασχίζει τη Μουταλάσκη και έρχεται από το Καραμάν μπαΐρ.

• γύρω από τη ράχη, υπήρχαν μια σειρά καταπράσινων κήπων… που διαμορφώθηκαν εξαιτίας της υπάρξεως άφθονου νερού, οι οποίοι προσέδιδαν μια εικόνα ανάπαυσης μα και ευχάριστης οπτικής στον επισκέπτη. 

Η δημιουργία 

Είναι πραγματικά άξιο παρατήρησης το γεγονός της παντελούς απουσίας βιβλιογραφικών αναφορών, περί της ακριβούς δημιουργίας πολλών κοινοτήτων του χώρου, του πότε δηλαδή ή και του πώς. Δυο βασικά ερωτήματα που από την απάντησή τους μπορούν να εξαχθούν πάμπολλα συμπεράσματα, ιδιαίτερα μάλιστα σε ιστορικές περιόδους που διακρίνονται ή αν θέλετε καλύτερα περιβάλλονται από συνεχή ρευστότητα, με πολέμους, μετακινήσεις υποχρεωτικές ή εθελούσιες, βιαιοπραγίες, πιέσεις από τοπικούς ηγεμόνες κλπ.

Άρα, εκ προοιμίου δηλοποιούμε πως τα επόμενα ενέχουν τον σημαντικότατο κίνδυνο των ασαφειών, των υπερβολών, ηθελημένων επιδιώξεων αλλά κυρίως: του εμείς και οι δικοί μας. Σπεύδουμε μάλιστα να επισημάνουμε πως σχεδόν στο σύνολό τους οι μυθοπλασίες, παραδόσεις για κάποιους άλλους, αρχίζουν με τις γνωστές φράσεις «στα χρόνια τα παλιά», «τότε στα χρόνια του μεγάλου βασιλέα»… δηλαδή, θα λέγαμε με κάποιο τρόπο ηρωικό ή ξεχωριστό. Άλλες, πάλι, επεξηγούν τη δημιουργία της δικής τους κοινότητας, σε θεόθεν επεμβάσεις ή σε οράματα που είδαν κάποτε οι γενάρχες. Δεκτές όλες οι απόψεις… αλλά ως απόψεις του χώρου που έχουν βεβαίως και αυτές τη δική τους σημασία αλλά δεν εξηγούν τίποτε.

Τώρα, όπως προαναφέρθηκε προηγουμένως και η κοινότητα του Ζιντζίντερε «πάσχει» από τέτοια περίπου σύνδρομα που έχουν να κάμουν κυρίως με θρύλους και φυσικά λιγότερο με την αλήθεια. Εμείς, σε κάθε περίπτωση, μεταφέρουμε αυτά που αντλήσαμε τόσο από τις υπάρχουσες βιβλιογραφικές αναφορές αλλά φυσικά και από το πολυτιμότατο Αρχείο της Προφορικής μας Παράδοσης.

1-Σύμφωνα με την πρώτη άποψη, η κοινότητα δημιουργήθηκε κάποτε… από τη συνένωση δυο παρακείμενων οικισμών και ιδιαίτερα από αυτούς που βρίσκονταν στα βουνά Ανάληψης και Προφήτη Ζαχαρία. Επρόκειτο περί τρωγλοδυτικών οικισμών[1] που κατέβηκαν στο dere που βρισκόταν ανάμεσα στα προαναφερθέντα βουνά… σε χώρο που κατοικούσε ένας Αράπης-τιτζί από οποίο και πήρε το όνομά της η νέα κοινότητα.

Παρατήρηση

Είναι γεγονός πως στα προαναφερθέντα βουνά- περιοχές υπήρχαν, μέχρι και της Ανταλλαγής, ερείπια οικιών και εκκλησιών, αλλά η άποψη αυτή δεν απαντά σε δυο ερωτήματα: γιατί οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τις περιοχές και το πότε. Αν πάλι όντως αυτή αληθεύει, νομίζουμε πως ο σπουδαιότερος λόγος ήταν η ασφάλεια.

2-Η κοινότητα δημιουργήθηκε από κάποιον που έφερε το όνομα Ζιντζί, από τον οποίο και πήρε τελικά την ονομασία της. Έμενε σε dere της περιοχής, απέκτησε παιδιά, εγγόνια, δισέγγονα και σιγά- σιγά μα σταθερά αυξήθηκε ο αριθμός της, ώστε τελικά να μετατραπεί σε μεγάλη σχετικά κοινότητα.[2]

Παρατήρηση

Το εξαιρετικά ενδιαφέρον, το οποίο μάλιστα συναντάμε σπάνια στον χώρο, είναι η αναφορά- παράδοση στους πρώτους οικιστές της κοινότητας. Για τις πρώτες επτά (7) οικογένειες που κάποτε ήρθαν στη περιοχή από το Μαλ-τεπέ, ή τον Προφήτη Ζαχαρία ή… ή… και δημιούργησαν τις βάσεις για τη δημιουργία της νέας κοινότητας.

Ή, το επίσης ενδιαφέρον, να γίνεται λόγος για την ύπαρξη μιας σειράς παλαιών οικογενειών που ήρθαν κάποτε, κανείς δεν γνωρίζει το πότε ακριβώς και δημιούργησαν το θαύμα: οικισμούς με βάση τις εκκλησιές του Αγίου Γεωργίου και της Μεταμορφώσεως, για να εξαπλωθούν σιγά μα σταθερά στη συνέχεια παντού.

Όπως, μνήμης χάριν, οι οικογένειες (φάρες) Αντώνογλου, Πεσιμπεκλί, Ποdικλί, Τσανταρλί, Αραπλί, Κεϊσλί, Αρζιλί…[3]

Χωρίς, σε κάθε περίπτωση, να αλλοιώνουν την παράδοση του Ζιντζί κλπ.

3- Η κοινότητα δημιουργήθηκε «στα χρόνια τα παλιά, τότε που ο χριστιανισμός ήταν στην αρχή».

Αόριστη ή, θα λέγαμε, τα μάλα ευχάριστη και σε κάθε περίπτωση που ηχούσε ευχάριστα άποψη, η οποία μάλιστα διέγειρε υπερηφάνεια και άλλα παρόμοια αισθήματα.

4-Κατά τον ιστοριοδίφη Καλφόγλους, η κοινότητα θα πρέπει να δημιουργήθηκε το έτος 69 μ.Χ.[4] Είναι η μόνη κατηγορηματική άποψη και με ακρίβεια έτους μάλιστα. Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε τις πηγές του καλού ιστορικού ή, πού εδράζεται η άποψη αυτή. Να υποθέσουμε πως ταυτίζει την ονομασία Φλαβιανά- Φλάβιο Ουεσπεσιανό… με την περίοδο της δημιουργίας, σύμφωνα μάλιστα και με τα γραφόμενα του Λεβίδη; [5] Δηλαδή, πως ήταν αποικία των Ρωμαίων ή από τα λεγόμενα Άπληκτα, τοποθεσίες ασφαλούς στρατωνισμού των Ρωμαϊκών και στη συνέχεια βυζαντινών στρατευμάτων; Ίσως.

5-κατά τον πληροφορητή- ιστοριοδίφη Εμμ. Τσαλίκογλου, ο οποίος μεταφέρει κάποια παράδοση «οι πρώτοι εγκατασταθέντες εις το χωρίο μου, άμα τη ιδρύσει του, άγνωστον πότε, δεν υπερέβαινον τας τριάκοντα (30) το πολύ οικογενείας ή έξι “καπιλέ”- φυλές- φατρίες».

Συμπερασματικά, πάντως, θα λέγαμε πως:

κατά την άποψή μας, όντως πρόκειται περί μιας παλαιάς κοινότητας, αλλά άγνωστο πότε δημιουργούμενης. Φυσικά προς επίρρωσή της μπορούμε να παραθέσουμε μια σειρά ενδείξεων και μόνο, όπως:

• Υπάρχουν ισχυρές παραδόσεις, οι οποίες μάλιστα ήταν και κυρίαρχες, πως η κοινότητα κάποτε ήταν εθνική, δηλαδή, υπήρχε προ του χριστιανισμού. Βεβαίως το άμεσο ερώτημα είναι από πού εκπορεύεται τούτη η άποψη.

Στο οικείο κεφάλαιο περί εκκλησιών κάνουμε σαφέστατες αναφορές περί της υπάρξεως παλαιών ιερών σε χώρους οι οποίοι στη συνέχεια μεταμορφώθηκαν σε χριστιανικούς ναούς. Τις παραθέτουμε συνοπτικά, μιας και αναλύονται στο οικείο κεφάλαιο.

Εκκλησιά της Μεταμόρφωσης.

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη εκκλησία της κοινότητας που, σύμφωνα με την παράδοση, προϋπήρξε χώρος λατρείας των εθνικών θεών… και με την επικράτηση των χριστιανών μετατράπηκε, αφού διαμορφώθηκε και συμπληρώθηκε κατάλληλα, σε εκκλησία, άγνωστο μάλιστα το πότε. [6]

Παρεκκλήσιο του Αγίου Παντελεήμονα.

Επρόκειτο περί ενός μικρού υπογείου παρεκκλησίου, εντός του χώρου της Μονής, που, κατά την παράδοση, ήταν ιερός χώρος λατρείας των Εθνικών και μετά την επικράτηση του χριστιανισμού μετατράπηκε, χωρίς να πειραχθεί ουσιαστικά, σε χριστιανικό παρεκκλήσι. Άποψη που υιοθετούν τόσο ο Ι. Καλφόγλους[7] όσο και ο ιστοριοδίφης Ι. Αρνάκης, από το Ανδρονίκιο… και μεταφέρεται από τον Λεβίδη.[8]

Επί πλέον και το πλέον σημαντικό: Κατά την ανακατασκευή του κτιριακού συγκροτήματος της μονής στα 1803, βρέθηκε, σύμφωνα πάντοτε με τα λεγόμενα των παλαιών, μαρμάρινη κατασκευή που έφερε εγχάρακτη επιγραφή από την οποία σωζόταν η λέξη «Φλαβιανών».

Δίπλα, επίσης, στα πρώτα σπίτια της κοινότητας, υπήρχε ο λόφος «Μαλ Τεπέ» ή αλλιώς ο «λόφος του Πλούτου». Μέχρι την Ανταλλαγή, υπήρχαν αρκετά ερείπια, δείγματα υπάρξεως οργανωμένης κοινωνίας… και με τους μύθους να μεταφέρουν την ύπαρξή της στα «χρόνια τα παλιά» … οι οποίοι κατά καιρούς ενισχύονταν κατακόρυφα με την ανεύρεση παλαιών νομισμάτων. Επιπλέον: σημαντική παράδοση ήθελε μερικές από τις πρώτες οικογένειες που οίκισαν τη νέα περιοχή, να προέρχονται από εκεί.

• Υπάρχει μια άποψη, ενδιαφέρουσα θα λέγαμε, σύμφωνα με την οποία προσδιορίζουν τον χρόνο δημιουργίας της κοινότητας με την ύπαρξη τρωγλοδυτών και των «Ιν». Υποστηρικτές της, για παράδειγμα, είναι οι Καλφόγλους και Λεβίδης οι οποίοι την θεωρούν παμπάλαια επιπλέον και από τον τρόπο κατασκευής των υπογείων λαξευτών. Λένε, λοιπόν, πως η κοινότητα ήταν παλαιά διότι τα υπόγεια «Ιν» της ήταν τα περισσότερα διπλών και τριπλών χώρων, κατοικήσιμα, προφυλασσόμενα με Τορχόν τας- τροχοπέτρες, συνδεόμενα μεταξύ τους αλλά και με άλλες παραπλήσιες κοινότητες. 

• Τέλος, υπάρχουν και μια σειρά αποδείξεις που αποδεικνύουν την παλαιότητα, αλλά σε νεώτερους χρόνους, της δημιουργίας της κοινότητας. Για παράδειγμα, η Μονή του Τιμίου Προδρόμου, που όντως επρόκειτο περί ενός παλαιού κτιριακού συγκροτήματος, τουλάχιστον των αρχών του 18^ου αιώνα και των συναφών δικαιοπραξιών, αγοραπωλησίες ακινήτων, του προηγούμενου αιώνα, δηλαδή του 17^ου. Που φυσικά δηλώνουν ύπαρξη οργανωμένης ζωής και λίγο παραπέρα... με τον Καλφόγλους να μεταφέρει πληροφορίες για «Βακουφναμέ», δηλαδή για πράξεις Κληροδοτημάτων του έτους 971 (1563)…   

[1] Μαρτυρία Νικολάου Περβανίδη, ό.π., «εκεί έμεναν μέσα σε υπόγεια…».

[2] Μαρτυρία Ηρακλή Παλάζογλου, ό.π., «Όταν ο θεσμός του γένους ίσχυε και στο χωριό αυτό κάποιο γένος, ίσως το μεγαλύτερο, ισχυρότερο πήρε την ονομασία του… από τον Γενάρχη που ήταν πολύ μαύρος. Έτσι το γένος ονομάσθηκε Αραπλί ή Ζίντζε… Υπήρχαν πολλές οικογένειες- παρακλάδια με το όνομα αυτό…».

[3] Σύμφωνα με τους πληροφορητές, στην εκκλησία της Μεταμορφώσεως υπήρχαν επτά (7) στασίδια, τα οποία, τιμής ένεκεν, ανήκαν στις προαναφερόμενες οικογένειες.

[4] Ιωάννης Καλφόγλους, Η Μονή των Φλαβιανών, 1898, αδημοσίευτο χειρόγραφο σε μετάφραση από τα Καραμανλίδικα των Χρ. Τουργούτη και Γ. Μαυροχαλυβίδη, 1957, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, σ. 39-40.

[5] Αναστάσιος Λεβίδης Αναστάσιος, Εν Μονολίθοις Μοναί της Καππαδοκίας και Λυκαονίας, Κωνσταντινούπολη, 1899, σ. 68, «Εξετάσαντες την ιστορία, εύρομεν ότι ο αυτοκράτωρ Φλάβιος Ουεσπεσιανός έπεμψεν αποικίας εις την Ανατολήν αίτινες ταις παρ’ αυτών οικομένοις κώμαις έδωκαν επώνυμον “Φλαβιανά”».

[6] Κατά τον Λεβίδη, επρόκειτο περί υπολειμμάτων παλαιού μοναστηριακού συγκροτήματος.

Βλ. Αναστάσιος Λεβίδης, ό.π., σ. 67, «…δείκνυται εξ επιγραφής σωζομένης επί χαλκίνων τρυβλίων και εχούσης ώδε “Αφιέρωμα του Χαδζή Θεοδοσίου εις την Μονήν της Μεταμορφώσεως 1163”, είχον δε καθολικόν …».

[7] Ι. Καλφόγλους, ό.π., σ. 39, «εντός αυτού κατώκει ιέρεια η οποία προέβαινε γυμνόπους εις πυροβασίαν εις τον χώρον του παλαιού νεκροταφείου του χωρίου… Κατά την ανέγερσιν του σημερινού κτιριακού συγκροτήματος της Μονής, ανασκάπτοντες και το “Γιερ Αλτί”, είχον ανακαλύψει λάρνακα και καθώς είναι γνωστόν, προσθέτει, λάρνακες μετεχειρίζοντο δια τους νεκρούς των μόνον οι εθνικοί».

[8] Αναστάσιος Λεβίδης, «Αρχαιολογικά Καππαδοκίας», Ξενοφάνης, τ. Α΄, σ. 507-510, «Κάποιες άλλες πληροφορίες είναι περισσότερο περιγραφικές και κάνουν λόγο περί της «υπάρξεως εις το μέσον αυτής συμπλέγματος και μορφή γυναικός… που εξαιτίας θρησκευτικού φανατισμού, θεωρώντες την γυναικείαν μορφήν ως είδωλον την είχαν θραύσει και την λάρνακα είχον μετατρέψει εις δεξαμενήν ύδατος και εν συνεχεία εις σκάφην δι’ άρτον».

{gallery}kappadokia/Zintzintere{/gallery}

[sigplus] Κρίσιμο σφάλμα: Ο φάκελος εικόνων ionia/Smirni/Izmir υποτίθεται πως είναι μια σχετική διαδρομή προς τον βασικό φάκελο εικόνων όπως έχει οριστεί στον πίνακα διαχείρισης.

{gallery}ionia/Smirni/Izmir{/gallery}

Ας μη βρέξη ποτέ
το σύννεφον, και ο άνεμος
σκληρός ας μη σκορπίση
το χώμα το μακάριον
'που σας σκεπάζει.
Ας το δροσίζη πάντοτε
με τ' αργυρά της δάκρυα
η ροδόπεπλος κόρη•
και αυτού ας ξεφυτρώνουν
αιώνια τ' άνθη.

Τίποτ΄ άλλο δεν θα ήταν πιο ταιριαστό για τους Προσκόπους που βρήκαν αδόκητο θάνατο στα άγια χώματα της Μικράς Ασίας, από τους στίχους αυτούς του Ανδρέα Κάλβου, από την Ωδή του στον Ιερό Λόχο. Τους Προσκόπους που στοίχειωσαν τα θεμέλια της Ελλάδας των Δύο Ηπείρων και των Πέντε Θαλασσών. Ενός εθνικού ονείρου που οι ιστορικές συγκυρίες το μετέτρεψαν σε εθνικό εφιάλτη.
Άδολος και ανήκουστος είναι ο ηρωισμός αυτών των νέων που πίστεψαν στο όραμα ενός ολόκληρου λαού να αγκαλιαστεί με τους αδελφούς του που ζούσαν, πολλούς αιώνες, και πρόκοβαν στην άλλη μεριά του Αιγαίου.
Ο ιστορικός χρόνος δεν είναι ποτέ ευθύγραμμος και το ιστορικό γίγνεσθαι δεν ακολουθεί νόμους τυφλούς αλλά άτεγκτες νομοτέλειες. Οι πόθοι και τα όνειρα ενός λαού μπορεί να συμπίπτουν, αλλά και να συγκρούονται με τις βλέψεις ενός άλλου, και κάτι που για τον ένα λαό μοιάζει με εθνική ολοκλήρωση μπορεί για τον άλλον να είναι κατοχή και εξαναγκασμός. Μπορεί οι μεγάλοι άνδρες να μη γράφουν την ιστορία είναι όμως οι μαμές που ξεγεννούν το νέο κόσμο. Στον παγκόσμιο χάρτη τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται μόνιμο, όλα είναι ταυτόχρονα αλληλένδετα και αλληλοαναιρούμενα.
Η Συνθήκη των Σεβρών έδωσε το δικαίωμα στους Έλληνες, που η πολιτική ιδιοφυΐα του Βενιζέλου τους είχε έγκαιρα εντάξει στο πλευρά των νικητών του Μεγάλου Πολέμου, να αποβιβαστούν στη Σμύρνη το 1919. Αυτά τα δύο, όμως, γεγονότα, η ταπεινωτική για την Τουρκία, Συνθήκη των Σεβρών και η απόβαση του Ελληνικού Στρατού, ριζοσπαστικοποίησαν το τουρκικό εθνικό κίνημα το οποίο υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ, και με βασικό σύνθημα «η Τουρκία για τους Τούρκους» θα ενσωματώσει αρχές αντιιμπεριαλιστικές και πατριωτικές. Σύντομα ο Κεμάλ θα αποκτήσει εθνική ισχύ και διεθνή αναγνώριση και θα οδηγήσει το στρατό του σε νίκη εναντίον του ελληνικού στρατού.
Η συμμαχική «εντολή» για την ελληνική απόβαση ήταν στην πραγματικότητα απόφαση πολέμου που το βάρος του θα έφερε αποκλειστικά η Ελλάδα. Τα συγκρουόμενα συμφέροντα των Συμμάχων και η αναζήτηση ισορροπιών άφησαν την Ελλάδα μόνη στην μικρασιάτικη εκστρατεία, ενώ οι ντόπιοι μουσουλμανικοί πληθυσμοί θεώρησαν τους Έλληνες εισβολείς και την εκδίωξη του ελληνικού στρατού και των ελληνικών πληθυσμών ως προϋπόθεση της δικής τους επιβίωσης.
Έτσι αυτό που για τους Έλληνες ήταν μια εθνική καταστροφή για τους τούρκους υπήρξε η γέννηση του δικού τους εθνικού κράτους.
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, που ήταν πολεμικό μαζί και εθνεγερτικό, οι πρόσκοποι της Μικράς Ασίας, που ο ιδρυτής τους Ρόμπερτ Μπαίηντεν – Πάουελ, τους οραματίσθηκε ως πηγή αγάπης προ του πλησίον και αφοσιώσεως προς την πατρίδα, έδωσαν το πατριωτικό παρόν τους. Δυστυχώς τις δύο αυτές αγάπες τους οι Μικρασιάτες πρόσκοποι τις πλήρωσαν πολύ ακριβά, γράφοντας από το 1919 ως την καταστροφή του 1922, στην Κάτω Παναγιά, τα Σώκια και το Αϊδίνι, μερικές από τις ηρωικότερες και αιματηρότερες σελίδες του ελληνικού προσκοπισμού.

ΚΑΤΩ ΠΑΝΑΓΙΑ

Η Κάτω Παναγιά ήταν ένα αμιγώς ελληνικό κεφαλοχώρι στη Δυτική Μ. Ασία, στη χερσόνησο της Ερυθραίας, σε απόσταση μόλις 2 χλμ. από τον Τσεσμέ, απέναντι ακριβώς από τη Χίο.
Όταν άρχισε να διαφαίνεται ο τραγικός επίλογος της Μικρασιατικής εκστρατείας, το χωριό έδωσε έμπρακτα το παρών του στον αγώνα προσφέροντας πολλούς εθελοντές, που μάζευαν πληροφορίες και έκαναν δολιοφθορές στον εχθρό.
Η Κάτω Παναγιά, όμως είναι και ένα τόπος όπου πολλοί Έλληνες πρόσκοποι εκτελέστηκαν πρώτον γιατί ήσαν πρόσκοποι και δεύτερον επειδή ήσαν ΄Ελληνες.
Αμέσως μετά την Κεμαλική επανάσταση άρχισαν να φτάνουν κακές ειδήσεις για το μέλλον του μικρασιατικού ελληνισμού. Τότε οι Κατωπαναγιούσηδες άρχισαν να φεύγουν προς τα γειτονικά ελληνικά νησιά για σωθούν αφήνοντας πίσω τις πατρογονικές τους εστίες και τους τάφους των πατέρων τους. Όσοι έμειναν πίσω με την ελπίδα ότι θα μπορούσαν να διασώσουν κάτι από τις περιουσίες τους, αντιμετώπισαν την έχθρα των επιδρομέων που κατέλαβαν την Κάτω Παναγιά και επιδόθηκαν σε λεηλασίες, εμπρησμούς, βιασμούς και φόνους.
Οι Τούρκοι συνέλαβαν αμέσως τους προκρίτους του χωριού αλλά και τους προσκόπους, η κοινωνική και πατριωτική δράση των οποίων τους ενοχλούσε και αφού τους βασάνισαν τους θανάτωσαν.
Μετά το 1922, όσοι πρόσκοποι γλύτωσαν και βρήκαν καταφύγιο στη Χίο, ίδρυσαν εκεί μαζί με άλλους διασωθέντες προσκόπους της Αγίας Παρασκευής και του Τσεσμέ τη 2η προσκοπική ομάδα της Χίου.

ΣΩΚΙΑ

Τα Σώκια εκτείνονται δεξιά του ποταμού Μαιάνδρου, κοντά στις ακτές του κόλπου της Εφέσου και υπάγεται στον νόμο της Σμύρνης. Παράγει φρούτα, καπνά, σταφίδα και γλυκόριζα. Κατά την αρχαιότητα στην περιοχή των Σωκίων ήκμασαν οι πόλεις Πριήνη, Μυούς, Μίλητος, Ηράκλεια και μαγνησία.
Όταν αποβιβάστηκε ο Ελληνικός Στρατός στη Σμύρνη τον Μάιο του 1919, οι Έλληνες των Σωκίων, που ήταν περίπου 8.000, περίμεναν με λαχτάρα την άφιξη των Ελλήνων Στρατιωτών για ν’ απελευθερώσουν την πόλη τους. Έτσι, άρχισαν να οργανώνουν εθνικούς συλλόγους και μια προσκοπική ομάδα.
Αντί όμως να καταλάβουν την πόλη τα Ελληνικά στρατεύματα, την κατέλαβαν οι Ιταλοί, οι οποίοι παρέμειναν μέχρι τον Απρίλιο του 1922. Από τότε έως την κατάρρευση του μετώπου τα Σώκια έμεινα Ελληνικά για να ξαναπέσουν στα χέρια των Τούρκων αμέσως μετά την αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού.
Τον Μάρτιο του 1921, με την ανοχή των Ιταλών κατακτητών οι Τούρκοι συλλαμβάνουν του Έλληνες υπηκόους και όσους προσκόπους μπόρεσαν να βρουν και τους φυλακίζουν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Στη φυλακή οι πρόσκοποι και οι έλληνες υπήκοοι έμειναν, κάτω από άθλιες συνθήκες, 13 μήνες, μέχρι τις 8 Απριλίου 1922,που ο Ελληνικός Στρατός κατέλαβε την πόλη.
Τα ξημερώματα εκείνης της μέρας και πριν εισβάλλουν οι Έλληνες στα Σώκια, οι Τούρκου φυγαδεύουν τους κρατούμενους, δεμένους κατά τετράδες, προς τα τσετοκρατούμενα βουνά. Τότε αρχίζει μια μαρτυρική πορεία κάτω από εφιαλτικές συνθήκες. Οι Έλληνες υπήκοοι και οι πρόσκοποι, βασανιζόμενοι διαρκώς, αναγκάζονται να περπατούν χωρίς νερό και φαί, και όσοι δεν τα κατάφερναν τουφεκίζονταν επί τόπου. Από τους προσκόπου ξεχώρισαν αρκετούς και τους σκότωσαν χωρίς οίκτο. Από τον τραγικό αυτόν Γολγοθά σώθηκαν ελάχιστοι.
Για τις εγκληματικές πράξεις των Τούρκων στα Σώκια Το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων αντέδρασε με διαμαρτυρίες και δημοσιεύματα, αλλά και αρχιπρόσκοπος Λόρδος Μπέιντεν – Πάουελ έκανε έντονο διάβημα στην Κοινωνία των Εθνών.

ΑΪΔΙΝΙ

Η πόλη του Αϊδινίου βρίσκεται Ν. Α της Σμύρνης από την οποία απέχει 70 χλμ. και είναι χτισμένη στα ερείπια των αρχαίων Τράλλεων. Ήταν από τις ομορφότερες πόλεις της Μ. Ασίας, με πληθυσμό 35.000 κατοίκων. Η Ελληνική κοινότητα αριθμούσε 8.000 ψυχές και διατηρούσε σχολεία, εκκλησίες, βιβλιοθήκη, ένα μικρό νοσοκομείο και πολλά ιδρύματα.
Από τους πρώτους μήνες του 1919, λειτούργησαν στην πόλη τρεις προσκοπικές ομάδες που είχαν συνολικά πάνω από 100 προσκόπους. Ένας Τοπικός Προσκοπικός Σύνδεσμος από διακεκριμένους Έλληνες κατοίκους βοηθούσε υλικά και ηθικά το προσκοπικό έργο. Ιδρυτής και εμψυχωτής του προσκοπικού ιδεώδους στο Αϊδίνι υπήρξε ο εμπνευσμένος ιδεολόγος Νικόλαος Αυγερίδης.
Το 4ο Σύνταγμα πεζικού και Τάγμα του 8ου Συντάγματος Κρητών, υπό τις διαταγές του αντισυνταγματάρχη Σχοινά, ολοκλήρωσαν την κατάληψη του Αϊδινίου, στις 14 Μάιου 1922. Οι κάτοικοι υποδέχτηκαν τους στρατιώτες με πανηγυρισμούς και γλέντια.
Ο Σχοινάς όμως δεν είχε πάρει τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας, εκμεταλλευόμενοι την αδράνεια του αυτή, καθώς και μια σειρά λαθών πολεμικής τακτικής, οι Τούρκοι κατάλαβαν την πόλη και ο Ελληνικός Στρατός αποχώρησε ηττημένος.
Αυτό που επακολούθησε μόνο η λέξη «κόλαση» μπορεί να το περιγράψει. Επί τρεις μέρες οι Τούρκοι έσφαζαν, λεηλατούσαν και ατίμαζαν. Αποκορύφωμα όμως της ανεπανάληπτης αυτής βαρβαρότητας υπήρξε, χωρίς αμφιβολία, ο πρωτοφανής βασανισμός και η σφαγή των προσκόπων της πόλης.
Όταν οι Τούρκοι άρχισαν τις επιθέσεις κατά του Αϊδινίου οι πρόσκοποι, με επικεφαλής τον Νικόλαος Αυγερίδη και τους αρχηγούς τους, στάθηκαν στο πλευρό τόσο των μαχόμενων στρατιωτών όσο και του αμάχου πληθυσμού. Και ενώ ο αντισυνταγματάρχης Σχοινάς εγκατέλειπε τη πόλη στη μανία των Τούρκων οι πρόσκοποι συνεχίζουν να βοηθούν όπου μπορούν αρνούμενοι να φύγουν μαζί με το στρατό για να σωθούν.
Οι Τούρκοι συλλαμβάνουν πάνω από 30 προσκόπους και άλλους τους σκοτώνουν επί τόπου. Αυτούς τους 30 με συνεχείς ξυλοδαρμούς τους φυλακίζουν στα υπόγεια του Διοικητηρίου, όπου περνούν και την τελευταία νύχτα της ηρωικής ζωής τους. Γνωρίζοντας τι τους περιμένει η μεταλαμβάνουν των αχράντων μυστηρίων, με ιερουργό τον Αυγερίδη και για άρτο μερικά ψίχουλα και για οίνο κάποιες στάλες νερό από ένα παγούρι.
Στις όχθες του Εύδωνα ποταμού παίχτηκε η τελευταία πράξη της τραγωδίας των προσκόπων του Αϊδινίου. Αρνούμενοι να αλλαξοπιστήσουν πέφτουν όλοι κάτω από το μαχαίρι του δημίου, κραυγάζοντας ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ.
Τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό το ολοκαύτωμα των προσκόπων του Αϊδινίου προκάλεσε έντονες διαμαρτυρίες και επικρίσεις. Οι απεσταλμένοι των Γαλλικών εφημερίδων Matin και Éclair περιγράφουν με μελανά χρώματα τη σφαγή. Ο Αρχιστράτηγος της Μικρασιατικής εκστρατείας Λεωνίδας Παρασκευόπουλος εξάρει την θυσία των προσκόπων του Αϊδινίου καιν τους φέρνει σαν παγκόσμιο παράδειγμα αυτοθυσίας και φιλοπατρίας.
Στην Ελλάδα και στο εξωτερικό η ηγεσία του ΣΕΠ εξέδωσε ανακοινώσεις όπου εκθείαζε τον προσκοπικό ηρωισμό και καυτηρίαζε τις σφαγές. Ο ιδρυτής του Προσκοπισμού Λόρδος Μπάντεν Πάουλ σε επιστολή του στον Πρέσβη της Ελλάδος στο Λονδίνο γράφει:
Το έγκλημα αυτό προκαλεί φρίκη και αποτροπιασμό σε όλον τον πολιτισμένο κόσμο
Οι εφημερίδες της εποχής έδωσαν ιδιαίτερη προβολή καυτηριάζοντας την Τουρκική θηριωδία εις βάρος των αθώων και ηρωικών προσκόπων του Αϊδινίου. Ο Δημοσιογράφος και υφυπουργός εξωτερικών Γιάννης Καψής στο βιβλίο του «Χαμένες Πατρίδες» αφιερώνει πολλές σελίδες στους μάρτυρες προσκόπους. Ο συγγραφέας Δημήτρης Φωτιάδης, στα «Ενθυμήματά» του, περιγράφει την τραγωδία του Αϊδινίου και των προσκόπων του, που πέθαναν φωνάζοντας «Ζήτω η Ελλάς». Η επίσημη ιστορία του Στρατού αναφέρεται διεξοδικά στα γεγονότα του Αϊδινίου και εξάρει την συμβολή των προσκόπων.
Μνημόσυνα τελέστηκαν σε όλες τις πόλεις που υπήρχαν προσκοπικές ομάδες. Και η πολιτεία απένειμε στη Σημαία του Σώματος το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας Α΄ Τάξεως, για την αυτοθυσία των προσκόπων του Αϊδινίου.
Σε πολλές πόλεις της πατρίδας μας έχουν αναγερθεί επιβλητικά μνημεία που διαλαλούν τον ηρωισμό των προσκόπων του Αϊδινίου.
Στη Νέα Σμύρνη υπάρχουν δύο δρόμοι με τ’ όνομα «οδός Προσκόπων Αϊδινίου.
Στη Νέα Σμύρνη, επίσης, στη κεντρική πλατεία, υπάρχει και μνημείο στη μνήμη της θυσίας των Προσκόπων του Αϊδινίου.
Στη Μυτιλήνη, στο Μακρύ-Γιαλό, μνημείο για του θυσιασθέντες προσκόπους του Αϊδινίου και των Σωκίων.
Στην Νίκαια (Κοκκινιά) Μνημεία υπέρ των πεσόντων προσκόπων Αϊδινίου και Σωκίων.
Στο Βόλο, μνημείο υπέρ των πεσόντων προσκόπων Αϊδινίου.
Στη Θεσσαλονίκη, ηρώο υπέρ των προσκόπων του Αϊδινίου.
«Ο χρόνος είναι δυνάστης των ανθρώπων παράφορος», λέει ο ποιητής. Είναι εχθρός της μνήμης, ισοπεδώνει τα πάντα, στο διάβα του σβήνουν έθνη, πολιτείες και άνθρωποι. Αυτός όμως φθονερός Γέρων όταν πλησιάσει τους τόπους που μαρτύρησαν οι Μικρασιάτες πρόσκοποι θα υποκλιθεί με θαυμασμό και δέος διώχνοντας μακριά τη λήθη που τυλίγει όλα τα ανθρώπινα: έπεα, πράξεις και παραλήψεις.

Ας είναι αιώνια η μνήμη τους

Πολύκαρπος Πολυκάρπου
Οκτ. 2012